4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile 4 çeşit nafaka türü düzenlenmiştir. Bunlar:
Tedbir Nafakası
İştirak/Katılım Nafakası
Yoksulluk Nafakası
Yardım Nafakası
Nafaka davalarına bakmakla görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir.
TEDBİR NAFAKASI
Tedbir nafakası, boşanma davası açılmadan önce ve boşanma davası açıldıktan sonra olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir.
Türk Medeni Kanunu 169. Maddesi ile boşanma davası açıldıktan sonra istenebilecek tedbir nafakası düzenlenmiştir.
TMK 169. Maddesine göre;
”Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.”
TMK 169. Maddesine göre tarafların talebi olmasa dahi hakim tarafından kendiliğinden tedbir nafakasına hükmedilir. Tedbir nafakası, geçici velayeti kendisinde bulunan çocuklar için de hükmedilir. Boşanma davası devam ederken hükmedilen tedbir nafakası geçici bir önlem olup, tarafların kuruna bakılmaz. Boşanma davası ile birlikte talep edilen tedbir nafakası boşanma davasının feri olması sebebiyle harca tabi değildir.
Türk Medeni Kanunu 197. Maddesi ile de boşanma davası açılmadan istenebilecek tedbir nafakası düzenlenmiştir.
TMK 197. Maddesine göre;
”Eşlerden biri, ortak hayat sebebiyle kişiliği, ekonomik güvenliği veya ailenin huzuru ciddî biçimde tehlikeye düştüğü sürece ayrı yaşama hakkına sahiptir.
Birlikte yaşamaya ara verilmesi haklı bir sebebe dayanıyorsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine birinin diğerine yapacağı parasal katkıya, konut ve ev eşyasından yararlanmaya ve eşlerin mallarının yönetimine ilişkin önlemleri alır.
Eşlerden biri, haklı bir sebep olmaksızın diğerinin birlikte yaşamaktan kaçınması veya ortak hayatın başka bir sebeple olanaksız hâle gelmesi üzerine de yukarıdaki istemlerde bulunabilir.
Eşlerin ergin olmayan çocukları varsa hâkim, ana ve baba ile çocuklar arasındaki ilişkileri düzenleyen hükümlere göre gereken önlemleri alır.”
Boşanma davası açılmadan tedbir nafakası talep edebilmek için birlikte yaşamaya ara verilmesi ve birlikte yaşamaya ara verilmesinin haklı bir sebebe dayanması gerekmektedir. TMK 197. Maddesine göre tedbir nafakasına hükmedilebilmesi için talep bulunması gerekmektedir. Tedbir nafakası, talep eden eşle birlikte yaşayan çocuklar için de talep edilebilir. Boşanma davasından bağımsız bir şekilde talep edilecek tedbir nafakası davasında talep edilecek yıllık nafaka bedeli üzerinden nispi harç yatırılması gerekmektedir.
İŞTİRAK/KATILIM NAFAKASI
İştirak nafakası, velayeti kendisinde bulunan eşin, velayetin kendisine bırakılmayan eşten ortak çocuklar yararına talep ettiği nafakadır. Yargılama süresince devam eden tedbir nafakası, boşanma veya ayrılık kararının kesinleşmesi ile birlikte iştirak nafakası olmaktadır.
TMK 182. Maddesine göre;
”Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.
Hâkim, istem hâlinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”
Nafaka miktarı belirlenirken çocuğun ihtiyaçları ile ebeveynlerinin hayat koşulları ve ödeme güçleri dikkate alınmaktadır. Bunun yanında çocuğun gelirlerinin bulunması halinde bunlar da göz önüne alınmaktadır. Bu nedenle, her çocuk için taktir edilen nafaka miktarı kendi koşullarına göre belirlenmektedir.
Türk Medeni Kanunu 330. Maddesi ile nafakanın her ay peşin ödeneceği hüküm altına alınmıştır.
Nafakanın ilerleyen yıllarda ne miktarda ödeneceği de karara bağlanabilmektedir. Nafaka talep eden tarafın, özel bir artırım talep etmesi halinde de bu husus hakim tarafından karara bağlanacaktır. Örnek vermek gerekirse, ÜFE, TEFE, memur maaş zammı oranı, %10, %40 gibi oranlarda artış talep edilebilmektedir.
TMK 328. Maddesine göre, iştirak nafakası kural olarak çocuğun 18 yaşını tamamlaması, evlenmesi ya da mahkeme kararı ile ergin kılınması ile son bulmaktadır. Ancak, çocuğun ergin olmasına rağmen eğitim hayatının devam etmesi halinde eğitim hayatının sona ermesine kadar iştirak nafakası ödenmeye devam eder.
YOKSULLUK NAFAKASI
Yoksulluk nafakası talep eden eşin, diğer eşten daha fazla kusuru olmamak ve boşanma kararı ile birlikte yoksulluğa düşmek kaydı ile talep ettiği nafaka türüdür .
TMK 175. Maddesine göre;
” Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.”
Kanun maddesi ile belirtildiği üzere, yoksulluk nafakası talep edebilmenin iki koşulu bulunmaktadır. İlk şart, boşanma sebebiyle yoksulluğa düşmüş olmaktır.
Yoksulluk nafakası talep halinde hükmedilecek nafaka türlerinden olup, hakim tarafından re’sen karar verilmez. Yoksulluk nafakası süresiz olarak hükmedilmektedir. Ancak nafaka alacaklısının evlenmesi, taraflardan birinin ölmesi halinde kendiliğinden sona ermektedir. Bunun yanında, Türk Medeni Kanunu 176. Maddesine göre nafaka alacaklısının evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde nafaka yükümlüsünün talebi ile mahkeme kararıyla kaldırılır.
Yoksulluk nafakası, boşanma davasının feri niteliğinde olup, boşanma davası ile talep edilebilmektedir. Bunun yanında, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava ile de yoksulluk nafakası talep edilebilmektedir.
Nafakanın ilerleyen yıllarda ne miktarda ödeneceği de karara bağlanabilmektedir. Nafaka talep eden tarafın, özel bir artırım talep etmesi halinde de bu husus hakim tarafından karara bağlanacaktır. Örnek vermek gerekirse, ÜFE, TEFE, memur maaş zammı oranı, %10, %40 gibi oranlarda artış talep edilebilmektedir.
Yoksulluk nafakasının, boşanma davasından bağımsız bir dava olarak talep edilmesi halinde yetkili mahkeme nafaka alacaklısının yeri mahkemesidir.
YARDIM NAFAKASI
Yardım nafakası, yoksulluğa düşecek alt soy, üst soy ve kardeşlerin talep etmesi halinde verilen nafaka türüdür.
TMK 364. Maddesine göre;
” Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.
Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır.
Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır.”
Yardım nafakası davası, miras Yardım Nafakası mirastaki sıra takip edilerek talep edilebilir. Nafaka alacaklısının Alt Soydan nafaka talep etme hakkı var iken kardeşlerine bu talep ile başvuramaz.
Yardım nafakasında yetkili mahkeme taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Hâkim, istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir. (TMK 365/5)
